Những thương vụ tỷ đô của Meta
Quay ngược dòng thời gian về năm 2012, khi đó Instagram chỉ mới là một startup non trẻ với hơn 30 triệu người dùng. Meta (lúc đó còn là Facebook) đã chi ra 1 tỷ USD để thâu tóm nền tảng chia sẻ ảnh này. Cũng là hai năm sau, 19 tỷ USD đã được Meta tiếp tục đặt lên bàn với mong muốn sở hữu Whatsapp - một ứng dụng nhắn tin với tiềm năng cạnh tranh khốc liệt. Đây không đơn thuần là một thương vụ tài chính, mà còn là chiến lược để Meta củng cố vị thế thống trị của mình trong lĩnh vực mạng xã hội. Không những thế, Jasmine Enberg - một nhà phân tích chính tại công ty nghiên cứu thị trường Emarketer nhận định rằng: “Instagram hiện là "con gà đẻ trứng vàng" lớn nhất của Meta tại Mỹ, thị trường sinh lợi nhất của họ, ứng dụng này chiếm 50,5% doanh thu quảng cáo của công ty vào năm 2025. Instagram từ lâu cũng đã bù đắp cho sự sụt giảm người dùng của Facebook, đặc biệt là giới trẻ."
Nguồn ảnh: VnEconomy tech connect
Cuộc chiến Pháp lý giữa Meta và FTC
Vụ việc khởi nguồn từ năm 2020, FTC (Fedelral Trade Commission) hay còn gọi là Cơ quan Thương mại Liên bang Hoa Kỳ, đã đệ đơn vụ kiện Meta với cáo buộc Meta đã duy trì độc quyền bất hợp pháp thông qua các thương vụ mua Instagram và Whatsapp. Theo FTC, Meta không chỉ mua lại các đối thủ mà còn cố tình kìm hãm sự phát triển của họ để “bảo vệ ngôi vương” Facebook, và yêu cầu Meta phải tách Instagram và WhatsApp ra khỏi công ty. Ngay sau đó, Meta đã lập tức phản ứng và cho rằng FTC đang cố “viết lại lịch sử” vì các thương vụ này đã được chính FTC phê duyệt trước đó. Không những thế, Meta còn lập luận rằng họ cạnh tranh một cách công bằng với các đối thủ như TikTok, YouTube và Snapchat.
Cuộc chiến Pháp lý giữa hai bên kéo dài suốt 4 năm căng thẳng, và đến đỉnh điểm vào tháng 4/2024 khi Thẩm phán Boasberg nhận định rằng vụ kiện do FTC khởi xướng hoàn toàn có đủ cơ sở để được đưa ra xét xử. Đây cũng chính là thời điểm Meta buộc phải đối mặt với thực tế rằng họ không thể né tránh phiên tòa thêm nữa. Trong suốt quá trình này, Mark Zuckerberg đã nỗ lực tìm cách cải thiện mối quan hệ với Tổng thống Donald Trump, từ việc quyên góp 1 triệu USD cho quỹ nhậm chức của ông, bổ nhiệm các nhân vật thân cận với Trump vào hội đồng quản trị, đến việc liên tục xuất hiện tại Nhà Trắng trong những tuần gần đây, và thậm chí còn mua một dinh thự trị giá 23 triệu USD tại Washington D.C. để bày tỏ thiện chí.
Nguồn ảnh: Cath Virginia / The Verge, Getty Images
Một điểm đáng chú ý khác là bối cảnh chính trị có liên quan mật thiết đến vụ kiện này. Cụ thể, vụ kiện được khởi động dưới thời Tổng thống Trump vào năm 2020, tiếp tục được theo đuổi dưới thời Tổng thống Biden từ 2021 đến 2024, và phiên tòa cuối cùng lại diễn ra trong nhiệm kỳ thứ hai của chính Trump vào năm 2025. Chủ tịch FTC dưới thời Biden, bà Lina Khan, nổi tiếng với lập trường cứng rắn đối với các tập đoàn công nghệ lớn, là người đã đẩy mạnh tiến trình vụ kiện này. Tuy nhiên, đến tháng 1/2025, Trump đã thay thế bà Khan bằng Andrew Ferguson, làm dấy lên nhiều đồn đoán rằng ông có thể tìm cách can thiệp để hòa giải hoặc thậm chí là rút lại vụ kiện. Dù vậy, cho đến hiện tại, vẫn chưa có bất kỳ dấu hiệu rõ ràng nào cho thấy Trump sẽ đi theo hướng đó.
Nguồn ảnh: Eddie Marshall | Bumbleedee | Dreamstime.com Andrew Leyden | ZUMAPRESS | Newscom
Mark Zuckerberg đã "phản công" như thế nào?
Trong phiên điều trần tháng 4/2025, Zuckerberg khẳng định rằng các thương vụ mua lại Instagram và Whatsapp đã mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho người dùng chứ không phải nhằm mục đích loại bỏ cạnh tranh như FTC cáo buộc. Ông còn cho biết Meta đã đầu tư hàng tỷ USD để cải thiện hai nền tảng này, qua đó tạo điều kiện cho các startup nhỏ phát triển và đưa sản phẩm của họ đến với người dùng toàn cầu. Cùng lúc đó, Kevin Systroms, nhà đồng sáng lập Instagram trong phiên điều trần đã tuyên bố rằng Meta luôn coi Instagram là mối đe dọa lớn đối với Facebook và đã “bóp nghẹt” tiềm năng tăng trưởng của Instagram bằng cách hạn chế nguồn lực cũng như là sự hỗ trợ dành cho ứng dụng này ngay sau khi thâu tóm. Ngoài ra, ông còn cho rằng Instagram có thể phát triển một cách hoàn toàn độc lập mà không phụ thuộc vào Meta để mở rộng quy mô. Chính lời khai từ Systroms đã củng cố thêm lập luận của FTC rằng Meta thực chất đang xây dựng một “đế chế độc quyền” bất hợp pháp trên thị trường mạng xã hội. Những lập luận từ cả phía Meta và các bên liên quan đã khiến vụ kiện trở nên căng thẳng và phức tạp hơn bao giờ hết. Trong tình thế đó, câu hỏi được đặt ra là: liệu Meta có thật sự đang lạm dụng quyền lực thị trường, hay đây chỉ là hệ quả tất yếu của một doanh nghiệp dẫn đầu?
Nguồn ảnh: Bloomberg
Meta sẽ ra sao?
Dù Mark Zuckerberg đã lên tiếng phản đối mạnh mẽ và cho rằng các thương vụ mua lại Instagram và Whatsapp là vì lợi ích người dùng, chứ không phải nhằm loại bỏ cạnh tranh như FTC cáo buộc. Thế nhưng ông vẫn phải đối mặt trước thử thách lớn nhất: đó là nguy cơ bị buộc phải chia tách hai nền tảng quan trọng là Instagram và Whatsapp thành các công ty độc lập. Vậy điều gì sẽ xảy ra nếu điều đó thành hiện thực?
Nếu Meta thua kiện, điều này có thể làm rung chuyển cả hệ sinh thái mà Meta đã dày công xây dựng. Trước hết, quảng cáo - nguồn sống chính của Meta sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng vì dữ liệu người dùng được đồng bộ hóa từ cả hai nền tảng này vốn đóng vai trò then chốt trong việc phát triển quảng cáo. Khi không còn nắm quyền kiểm soát, Meta sẽ mất đi lợi thế cạnh tranh lớn nhất. Còn các đối thủ khác như TikTok, YouTube hay thậm chí là những startup mới nổi sẽ chớp lấy cơ hội này để gia tăng thị phần, vươn lên mạnh mẽ. Chưa kể đến tổn thất tài chính khổng lồ nếu mất Instagram, nền tảng đang chiếm hơn một nửa doanh thu quảng cáo của Meta tại Mỹ.
Tuy nhiên, nếu nhìn vào mặt tích cực hơn thì đây chưa hẳn là dấu chấm hết. Meta có thể thắng kiện hoặc đạt được một thỏa thuận với FTC đó là giữ nguyên hiện trạng. Hơn nữa, Meta hiện đang đầu tư mạnh vào các lĩnh vực mới như Metaverse, AI, và thương mại điện tử trên Whatsapp. Đây có thể là cơ hội “lột xác” cho Meta từ một gã mạng xã hội khổng lồ thành một tập đoàn công nghệ đa nhiệm với những bước đi chiến lược mới trong công nghệ.
Vậy nếu buộc phải tách rời Instagram và Whatsapp, liệu Meta sẽ tái sinh như một phượng hoàng, hay dần mờ nhạt như Yahoo của những năm trước?
Kết luận
Nói tóm lại, thâu tóm không phải lúc nào cũng là con đường tắt. Việc mua lại các nền tảng lớn như Instagram hay Whatsapp từng là nước đi chiến lược giúp Meta mở rộng sự ảnh hưởng cũng như là mức độ nhận diện thương hiệu của họ. Nhưng nếu thiếu đi yếu tố minh bạch hoặc đạo đức kinh doanh thì mọi lợi thế ngắn hạn có thể trở thành gánh nặng dài hạn bất cứ lúc nào. Câu chuyện của Meta vẫn chưa khép lại, và vụ kiện chống độc quyền này không chỉ đơn thuần là một trận chiến pháp lý mà còn là bài học sống động về cách xây dựng và bảo vệ thương hiệu trong thời đại số ngày nay.
