Mặc dù Trung Quốc đã cấm việc làm thêm giờ quá mức, nhưng văn hóa làm việc "996" vắt kiệt sức lực này dường như vẫn xảy ra thường xuyên. Khi ngày càng nhiều người trẻ phản đối bằng cách đi theo trào lưu "nằm im", các doanh nghiệp nên phản ứng thế nào?
Khi phần còn lại của lực lượng lao động đang phải ngồi đờ đẫn trước các cuộc họp Zoom thì các nhân viên Nike đã háo hức rút hết điện máy tính để xả hơi. Tháng trước, gã khổng lồ thời trang thể thao này đã gây chú ý khi cho nhân viên nghỉ một tuần để có thời gian nghỉ ngơi và phục hồi sau một năm đại dịch với quá nhiều biến động. Theo một bài đăng trên LinkedIn của quản lý cấp cao tại Nike: "Đó là sự thừa nhận rằng chúng tôi vừa ưu tiên sức khỏe tinh thần vừa có thể hoàn thành tốt công việc."
Điều này hoàn toàn trái ngược với những gì mà một số tỷ phú công nghệ của Trung Quốc đã nói về công việc. Jack Ma, người sáng lập Alibaba, đã từng bị chỉ trích nặng nề khi ông gọi lịch trình '996' - làm việc từ 9h sáng đến 9h tối 6 ngày/tuần - là một 'phước lành lớn' cho người lao động trẻ. "Nếu bạn không bỏ thời gian và công sức hơn người khác, làm sao bạn đạt được thành công như mong muốn?" - Trích từ bài post Weibo của Jack Ma khi đề cập đến những ngày đầu xây dựng đế chế thương mại điện tử của mình.
Tuy nhiên, cuối cùng công lý cũng đến để càn quét những bất cập này tại Trung Quốc đại lục. Sau nhiều trường hợp tử vong liên quan đến những ca làm việc quá tải (một số nhân viên Pinduoduo cho biết rằng họ phải làm việc hơn 300 giờ mỗi tháng), chính phủ Trung Quốc đã trừng trị thẳng tay những tập đoàn tư nhân để cải thiện điều kiện của người lao động và ngăn chặn bất ổn xã hội. Vào ngày 27/8, những công nhân Trung Quốc đã nhìn thấy một tương lai tươi sáng hơn khi Tòa án Tối cao Trung Quốc ra tuyên bố văn hóa "996" là bất hợp pháp, giới hạn thời gian làm thêm giờ ở mức 36 giờ một tháng.
Vậy, văn hóa độc hại này của Trung Quốc thực sự đang thay đổi như nào? Dưới đây, bài viết sẽ đưa đến thông tin nóng hổi về "996" và các nhãn hàng có thể làm gì để tiếp cận những người tiêu dùng đang kiệt sức tại đất nước này.
Các công ty công nghệ lớn phản hồi về các quy định của Bắc Kinh
Trong bối cảnh áp lực pháp lý ngày càng gia tăng, các công ty công nghệ Trung Quốc đã và đang sửa đổi chính sách của họ. Vào tháng 7, Kuaishou, một nền tảng video ngắn, đã chính thức chấm dứt thỏa thuận "tuần lớn/tuần nhỏ", mà theo đó nhân viên buộc phải làm việc thêm một ngày sau mỗi 2 tuần. ByteDance, Meituan, và Vivo cũng nhanh chóng làm theo. Trong khi đó, gã khổng lồ gọi xe Didi đã vấp phải làn sóng biểu tình kịch liệt vì không trả lương công bằng cho tài xế - tạo tiền lệ cho những gã khổng lồ công nghệ khác.
ByteDance đã chấm dứt thỏa thuận "tuần lớn/tuần nhỏ", mà theo đó nhân viên buộc phải làm việc thêm một ngày sau mỗi 2 tuần (Nguồn ảnh: ByteDance)
Bất chấp những động thái mang tính bước ngoặt này, Arnold Ma, người sáng lập Qumin, chỉ ra rằng nó giống như việc khắc phục các triệu chứng hơn là nguyên nhân thực sự ở đằng sau. Theo ông, vấn đề làm việc đến kiệt sức tại Trung Quốc không đơn giản chỉ là ở văn phòng đến khuya. Bản thân thanh niên Trung Quốc nhận thức được văn hóa làm việc độc hại này nhưng họ vẫn sẽ chịu đựng. Họ cho rằng như vậy có thể kiếm được nhiều tiền hơn, giảm áp lực từ các khía cạnh khác của cuộc sống như hôn nhân, nhà ở, nuôi dạy con cái, và chăm sóc người thân già cả,...
Những phản ứng trái chiều
Đó là lý do vì sao, khi ByteDance chấm dứt quy định làm thêm vào cuối tuần, một số nhân viên đã than phiền về sự thay đổi này. Khối lượng công việc của họ không những không thay đổi, mà tiền lương còn bị cắt giảm gần 20%. Một cư dân mạng đã đăng lên Weibo: "Họ không phải là nhà tư bản nếu họ không hút máu bạn." với hashtag #LươnggiảmsaukhiByteDancekếtthúcbigsmallweek đã thu hút 500 triệu lượt xem.
Chủ đề ByteDance cắt giảm tiền lương đến 17% đã lên hotsearch Weibo
(Nguồn ảnh: minnews)
Những người khác lại hoan nghênh các biện pháp bảo vệ người lao động mạnh mẽ hơn. Một cựu Giám đốc quản lý tài sản tại ngân hàng Ningbo, nói với Jing Daily rằng ông thường làm việc từ 8 rưỡi sáng đến 8 hoặc 9 giờ tối vào các ngày trong tuần, tăng ca cả vào thứ 7 mà không có thêm bất kỳ khoản thưởng nào theo đúng quy định pháp luật. Một người Gen Y sinh sống tại Thượng Khải cho biết: "Áp lực quá cao và chán nản tới nỗi tôi không có thời gian để làm những việc riêng của mình". Thời gian làm việc dài, lương thấp cùng với việc không có không gian để phát triển bản thân đã khiến anh ấy phải bỏ việc.
Anh ấy không phải là người duy nhất "phất cờ trắng" đầu hàng. Để đối phó với tình hình, ngày càng nhiều thanh niên Trung Quốc đã lên tiếng mạnh mẽ về việc từ chối áp lực làm việc cạnh tranh căng thẳng, thay vào đó họ chọn đi theo xu hướng "nằm im" - một trào lưu nằm yên mặc kệ sự đời. Theo Andrew Atkinson, một marketing manager tại China Skinny, đây không chỉ là xu hướng Gen Z mới nhất, mà nó là phần mở rộng của thực tế cuộc sống cho thế hệ này.
Atkinson nói: "Ý tôi là hãy nhìn vào tỷ lệ giữa giá nhà trung bình so với thu nhập hàng năm ở một nơi như Thâm Quyến. Là 45:1. Vậy cái mục đích để làm việc cật lực mà không nhận được nhiều lợi ích là gì khi bạn có thể chấp nhận mọi thứ một cách dễ dàng hơn và có một cuộc sống hạnh phúc hơn?". Từ việc mua tài sản cho đến lập gia đình, một số người đã chọn giảm thiểu nhu cầu vật chất để theo đuổi lối sống lành mạnh hơn.
Những nhãn hàng nên tiếp cận như nào?
Mặc dù số lượng Gen Z có lối sống "nằm im" còn thấp, nhưng sự thất vọng vẫn còn đó. Do đó, Ma tin rằng để tiếp thị đến tập khách hàng này là tìm ra vấn đề gốc rễ và cố gắng khắc phục nó. "Hãy nói về work-life balance, tìm kiếm niềm đam mê của bạn, để trở nên hiệu quả hơn", ông chia sẻ.
Đây là cách tiếp cận mà Avène đã sử dụng khi lựa chọn biểu tượng tiêu biểu của sự "nằm im" Lelush - thí sinh của Sáng Tạo Doanh 2021 - làm gương mặt đại diện. Nói về tiểu sử Lelush, vốn dĩ anh chàng không muốn tham gia cuộc thi thần tượng mà vì bị nhà đài 'dụ dỗ' mà ghi danh. Sau đó anh đã cảm thấy rất hối hận do phải hát, nhảy liên tục và luôn đem bản mặt bơ phờ, thờ ơ lên sóng. Thậm chí Lelush còn cầu xin khán giả đừng bỏ phiếu nữa để anh có thể rời chương trình. Nhưng càng như vậy thì người xem lại càng yêu thích anh cuồng nhiệt hơn. Bằng cách tuyển dụng ngôi sao "hờn dỗi", chiến dịch của Avène đã mang tới thông điệp hãy là chính mình và tận hưởng sự tự do.
Ngoài ra, khi giới trẻ Trung Quốc bày tỏ mong muốn sống chậm lại và giải tỏa căng thẳng, điều này có thể đồng nghĩa với việc chuyển dịch từ những niềm đam mê chỉ một lần sang chi tiêu nhiều hơn cho các sản phẩm, dịch vụ hoặc trải nghiệm mang tính khỏe mạnh về cả thể xác lẫn tinh thần. Sally Maier-Yip, người sáng lập 11K Consulting chia sẻ: "Thay vì tiêu hết tiền để mua một chiếc túi xa xỉ, người trẻ tuổi muốn đầu tư tiền một cách khôn ngoan hơn vào những thứ thực sự có thể mang lại cho họ sự tự do và cảm giác hạnh phúc, viên mãn. Đó có thể là thực phẩm lành mạnh hay các dịch vụ giáo dục giúp họ phát triển cơ thể, trí tuệ và tâm hồn mạnh mẽ hơn."
Tuy nhiên, điều mà các thương hiệu không nên làm đó là trực tiếp nhắc đến phong trào "nằm im", đặc biệt khi các phương tiện truyền thông nhà nước coi đó là 'điều đáng xấu hổ'. Cụm từ "nằm im" không chỉ bị xóa khỏi Douban và Baidu, mà quần áo có slogan "nằm im" cũng bị xóa sổ khỏi Taobao do lo ngại về sự ảnh hưởng của nó đối với giới trẻ.
Mặc dù những ngày tôn vinh sự làm việc quá sức sắp kết thúc, sự bận rộn điên cuồng và kiệt sức vẫn tồn tại. Với những doanh nghiệp mong muốn cùng một lượng công việc đó với mức lương thấp hơn, chính sách mới này vô hình chung đã làm tăng thêm căng thẳng, nếu có. Thương hiệu nào mà muốn tiếp cận được với những tâm hồn "rệu rã" này cần tập trung vào việc mang lại sức sống và sự khỏe mạnh trở lại cuộc sống của họ - truyền cảm hứng để họ đạt được mục tiêu sống của chính mình hơn là chiến thắng trong cuộc chạy đua vô nghĩa (the rat race).
Hoặc, theo cách nói của Maier-Yip, các thương hiệu không nên phán xét mà nên thể hiện sự đồng cảm với thế hệ trẻ. Bằng cách đó, họ có thể giữ đà phát triển ngay cả khi "nằm im" không còn là xu hướng. "Nếu các thương hiệu có thể giúp những người trẻ tuổi đạt được mục tiêu của cá nhân họ, điều đó sẽ giúp xây dựng lòng trung thành cảu những người tiêu dùng trẻ tuổi trong dài hạn", Maier-Yip chia sẻ.
*Nguồn: Campaign Asia